Strach jest reakcją ludzkiego organizmu na zagrożenie z zewnątrz. Strach może mieć skutek pozytywny, gdy efektem jest ochrona nas lub naszego interesu, albo negatywny, gdy powstrzymuje nas przed konsekwentnym dążeniem do celu. Jest subiektywny, gdyż ten sam spodziewany skutek nie zawsze i nie u wszystkich spowoduje poczucie zagrożenia.
Strach jest cechą niezbędną człowiekowi do przetrwania i właśnie z instynktu przetrwania bierze swój początek. Gdy znajdujemy się w sytuacji zagrożenia, reaguje i nasze ciało, i emocje. Strach rodzi się w mózgu – w ciele migdałowatym, które z kolei przekazuje impulsy do podwzgórza, na skutek czego organizm produkuje adrenalinę. Wytwarzamy więc więcej „hormonu strachu”, napinamy mięśnie, a serce zaczyna szybciej bić. To naturalne przygotowanie organizmu do walki lub ucieczki przed zagrożeniem wykształciło się u człowieka (oraz niektórych zwierząt) na drodze ewolucji.Strach nie wiąże się z odczuwaniem sytuacji jako niebezpiecznej, ale źródło tej reakcji stanowi aktualny, określony stan organizmu. Szybko wygasa, jeżeli po wystąpieniu bodźca, który go wywołał, nie ma przykrych skutków jego działania. Wtedy reakcja zanika, a organizm przystosowuje się do zaistniałej sytuacji. W sytuacji, kiedy szkodliwe działanie bodźca trwa, przeżycie strachu rozwija się i nasila.
Strach biologiczny – powstaje, gdy człowiek znajduje się w sytuacji zagrożenia zdrowia i życia. Do lęku biologicznego zalicza się strach przed śmiercią, gdy cierpimy na poważną chorobę lub lęk, który odczuwamy, idąc samotnie nocą przez ciemną ulicę.
Strach dezintegracyjny – powstaje, gdy równowaga między człowiekiem a środowiskiem, w którym żyje, zostaje zaburzona. Np. sytuacja, gdy dana osoba nie może poradzić sobie z przeżytym wypadkiem, który zachwiał jej dotychczasową równowagę psychiczną.
Strach moralny – powoduje obniżoną pewność siebie, wyrzuty sumienia i poczucie bycia niewystarczająco dobrym – zgodnie z przyjętymi przez siebie bardzo wysokimi wymogami moralnymi.
Strach społeczny – występuje, gdy dana osoba obawia się wchodzić w relacje z innymi ludźmi. Nie jest to fobia społeczna, skutkująca obawą przed wyjściem z domu, by nie spotkać kogoś innego, a strach pojawiający się np. w czasie ważnych wystąpień, podczas poznawania nowych osób, w momentach, gdy dana osoba jest poddawana ocenie przez inne osoby.
Metody radzenia sobie ze strachem
Choć strach należy do pierwotnych ludzkich cech, można spróbować sobie z nim poradzić. Pomóc mogą:
Oswojenie strachu – mówienie o tym, co wywołuje w nas strach i konfrontowanie się z sytuacjami go powodującymi, pomaga go oswoić i tym samym sprawić, że przestaną one być źródłem lęku.
Aktywność fizyczna – kolejna ważna broń w walce ze strachem. Wysiłek fizyczny i późniejsze zmęczenie powodują, że przestajemy skupiać się na tym, czego się boimy, podnosimy również poziom serotoniny, czyli hormonu szczęścia, w mózgu.
Odpoczynek – znalezienie w napiętym grafiku co najmniej pół godziny dziennie dla siebie, poświęcenie się temu, co przynosi ukojenie: kąpiel, lektura, hobby pozwala na poprawę jakości życia, zmienia sposób myślenia na bardziej pozytywny, motywuje do pracy.
Racjonalizacja strachu – umiejętność kontroli swoich nastrojów, praca nad koncentracją oraz kreatywnością pozwalają łatwiej poradzić sobie z biologicznym źródłem lęku.
